Mehmanxana (Otel) şəbəkələri
Mehmanxana (Otel) şəbəkələri
Mehmanxana (Otel) şəbəkələri
Otelçiliyin inkişafında mehmanxana şəbəkələri mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Mehmanxana şəbəkəsi dedikdə bir mərkəzdən idarə olunan yerləşmə müəssisələri qrupu nəzərdə tutulur.Bu,özündə eyni xidmət səviyyəsi göstərən, dizaynda və müştərilərə xidmətdə oxşar olan mehmanxana müəssisələrini birləşdirir.Bir qayda olaraq,bir mehmanxana şəbəkəyə daxil olan digər bütün mehmanxanaları təmsil edir.
Mehmanxana şəbəkələri texniki-material bazasının və xidmət səviyyəsinin eyniliyinə riayət edirlər.Şəbəkə bir və ya bir neçə ölkədə mehmanxana müəssisəsi aça bilər. Müəssisə şəbəkəyə françayz müqaviləsi əsasında tam hüquqlu üzv kimi daxil ola və ya bir korporasiyanı idarə etmək üçün müqavilə imzalaya bilər.
Hal-hazırda ümumi nömrə fondu təxminən 2 000 000 olan 100-dən artıq mehmanxana şəbəkəsi mövcuddur. İlk mehmanxana şəbəkələrindən biri əsası 1927-ci ildə Konrad Hilton tərəfindən qoyulmuş “Hilton”dur. Hazırda qərargahı Beverli-Hilzdə (ABŞ-ın Kaliforniya ştatı) yerləşən “Hilton” öz xidmətləri olan bir neçə şəbəkədən ibarətdir. Dünyanın ikinci nəhəng mehmanxana şəbəkəsi olan “Holiday-İnn” isə 1952-ci ildə Kemmons Uilson tərəfindən yaradılmışdır.
İkinci dünya müharibəsindən sonra kiçik mehmanxanaların birləşərək təmərküzləşməsi və vahid mərkəzdən idarə olunması prosesi sürətlənir və yeni-yeni mehmanxana şəbəkələri yaranır.
XX əsrin 50-ci illərindən etibarən mehmanxana sənayesindəki idarəetmə strukturunda işin təşkilinin əsas iki modeli təsdiqlənmişdir.
 |
I model-Ritz mehmanxana şəbəkəsi modelidir ki, bu da məhşur İsveçrə sahibkarı Sezar Ritzin adını daşıyır.Dünyanın bir şox məhşur otelləri onun adı ilə bağlıdır.Bu model Avropa nəzakət və zadəgan ənənələrinə əsaslanır.Mehmanxana şəbəkəsinin adı özündə dəbdəbə və kamilliyi təcəssüm etdirir.Şəbəkəyə daxil olan 36 otel (20-si ABŞ-da, 16-sı Avstraliya, Meksika,Koreya, İspaniya, Sinqapur, Honq Konq, Bali adalarında yerləşir) müştərilərə 24 saat xidmət göstərir. Ritz modelinə nümunə kimi Moskva şəhərindəki “Palas-otel”i göstərmək olar |
 |
II model –“Holiday Inn” mehmanxana şəbəkəsidir.Bu modeldə müştərilərin ehtiyac və arzularının ödənilməsinə üstünlük verməklə xidmətin yüksək standartlarına (otelin hər hansı bir ölkədə yerləşməsindən asılı olmayaraq) riayət olunur. Bu şəbəkə üzrə fəaliyyət göstərən göstərən mehmanxanalara aşağıdakı tələblər qoyulur: |
-mehmanxanada istifadə olunmuş üslubun vəhdəti (memarlıq və interyer baxımından);
-mehmanxana nişanlarının və reklamlarının eyniliyi;
-geniş və funksional vestibül (holl);
-daimi müştərilər üçün nəzərdə tutulmuş nömrələr;
-müştərilərin cəld və çevik qeydiyyatı;
-səhər yeməyi-“İsveç masası”
-mehmanxanada konfrans-hollun olması;
-əlverişli tariflər (qiymətlər) siyasəti;
-marketinq,kommunikasiyalar xidməti və idarəetmənin mərkəzləşdirilməsi.
Dünyada mövcud olan mehmanxana nömrələrinin 50%-dən çoxu bu şəbəkənin nəzarətindədir.
I və II modellərlə yanaşı III model də mövcuddur.Bu model “Könüllü”adlanır.Bu modelə görə eyni ticarət nişanı altında,hansı ölkədə yerləşməsindən asılı olmayaraq,oxşar əlamətlər üzrə,bir standart və xidmətlərə riayət edərək mehmanxanalar birləşir(“Best Western”,”Romanite Hotels” və s.).Mehmanxanalar vahid fonda üzvlük haqqı ödəyirlər ki,bu vəsait birləşmiş reklam və marketinq fəaliyyətinə sərf olunur.Mehmanxanaların maliyyə və idarəetmə müstəqillikləri tamamilə saxlanılır.
Beynəlxalq Mehmanxana Assosiasiyasının məlumatına görə dünyada 8 mindən çox mehmanxana vardır ki,onların da təxminən 70 %-i Avropa və Şimali Amerikada yerləşir.Dünyadakı mövcud mehmanxana şəbəkələrinin böyük bir qismi ABŞ-a məxsusdur.
Bu,lüks dərəcəli mehmanxana şəbəkələri olan “Hyatt”,”Hilton”,”West İnn” və orta dərəcəli mehmanxana şəbəkələri olan “Şeraton”, ”Holiday İnn”,”Mariott”,”Ramada” və başqalarından ibarətdir.Bunlardan dünyada məşhur olan mehmanxana şəbəkələrindən aşağıdakıları qeyd etmək olar:
-“Accor”(Fransa)-700 mehmanxana,80 000 nömrə;
-“Transthouse Fort”(Böyük Britaniya)-800 mehmanxana,75 000 nömrə;
-“Club Meditrans”(Fransa)-243 mehmanxana,61 000 nömrə.
Ötən əsrin 50-ci illərindən başlayaraq aviaşirkətlər də öz mehmanxana şəbəkələrini yaratmağa başlayırlar.Məsələn.”Pan American Airways” şirkətinin “İntercontinental Hotels” adlanan filialları Venesuela, Braziliya, Uruqvay, Çili, Kolumbiya, Meksika və Latın Amerikasının digər ölkələrində yaranır. Aşağıdakı cədvəldə dünyada mövcud olan ən iri mehmanxana şəbəkələri haqqında məlumat verilmişdir:
| No | Mehmanxana şəbəkəsinin adı | Mənzil-qərargahın yerləşdiyi şəhər, ölkə | Nömrələrin sayı | Mehmanxa-naların sayı |
| 1. | HFS İNK | Parsippani,ABŞ | 490 000 | 5300 |
| 2. | Holiday İnn Worldwide | Atlanta,ABŞ | 386 323 | 2260 |
| 3. | Best Western International | Feniks,ABŞ | 295 305 | 3654 |
| 4. | Accor | Evri,Fransa | 279 145 | 2465 |
| 5. | Choice Hotels International | Silber Srinqs,ABŞ | 271 812 | 3197 |
| 6. | Mariott International | Vaşinqton,ABŞ | 251 425 | 1268 |
| 7. | ITT Sheraton Corp | Boston,ABŞ | 130 528 | 413 |
| 8. | Promus Cos | Memfis,ABŞ | 105 930 | 809 |
| 9. | Hilton Hotels Corp | Beverli-Hilz | 101 000 | 245 |
| 10. | Carlson Hospitality Worldwide | Minneapolis,ABŞ | 91 777 | 437 |
| 11. | Hyatt Hotels/Hyatt International | Çikaqo,ABŞ | 80 598 | 176 |
| 12. | Inter-Continental Hotels | London,Böyük Britaniya | 69 632 | 193 |
| 13. | Hilton International | Uatford,Böyük Britaniya | 51 305 | 160 |
| 14. | Grupo Sol Meliq | Palmade,
Malyorka, İspaniya |
47 371 | 203 |
| 15. | Forte Hotels | London,Böyük Britaniya | 46 847 | 259 |
Accor –mehmanxana biznesi üzrə dünya lideridir.Fransız şirkətlər qrupu olan Accor turizm ,mehmanxana və kooperativ xidmət sahəsində fəaliyyət göstərir. Əsası
1983-cü ildə qoyulmuşdur və Novotel, İbis, Merkur və Sofitel şəbəkələrini əhatə edirdi.Accor şəbəkəsi yeni otellərin açılması ,yeni brendlərin təmsil olunması və ən mütərəqqi dizayner və arxitekturlarla işbirliyi ilə diqqət çəkir.Nəzərdə tutulur ki, 2015-ci ilə qədər Accor şəbəkəsinin otel nömrələrinin sayı 700 minə çatacaq.
Best Western International- təxminən 80 ölkədə 4195-dən çox oteli əhatə edən ən böyük mehmanxana şəbəkələrindən biridir.Qərargahı Feniksdə(ABŞ) yerləşən şəbəkənin təkcə Şimali Amerikada 2000-dən artıq oteli fəaliyyət göstərir.Best Western özündə xüsusi şarma və yüksək səviyyəli xidmət standartlarına malik olan müstəqil otelləri birləşdirir.Bu şəbəkənin əsası 1946-cı ildə mehmanxana biznesində 23 illik təcrübəsi olan M.K.Quertin tərəfindən qoyulmuşdur.2006-cı ildə mehmanxana şəbəkəsi 60 illiyini qeyd etdi.1976-cı ildə Best Western Meksikada, Avstraliyada və Yeni Zellandiyada da otellərin açılmasına başladı.1979-cu ildə mehmanxana şəbəkəsində 15 milyon qonaq ziyarət etmişdi.
Mariott İnternational- Amerikan mehmanxana şəbəkəsi olan Mariott İnternational dünyanın ən böyük beynəlxalq korporasiyalarından biridir. Əsası 1927-ci ildə gənc amerikalı Con Mariott və həyat yoldaşı Elis tərəfindən Vaşinqtonda qoyulmuşdur. .Hal hazırda şəbəkənin ABŞ-ın 50 ştatında və 57 xarici ölkədə 2000 obyekti, 356 000 nömrə fondu mövcuddur.Mariott şəbəkəsində nömrələrin rezervasiyası beynəlxalq bronlaşdırma sistemi (GDS) və ya internet vasitəsilə həyata keçirilir.Beləliklə təkrar müştərilər üçün genişləndirilmiş proqram olan “qonaqların tanınması” texnologiyası kompaniyanın bütün ticarət nişanlarında tətbiq edilir.
Sheraton-dünyanın ən böyük mehmanxana şəbəkələri siyahısında birinci yeri Hiltonla bölüşdürür.Əsası 1937-ci ildə Ernest Henderson və Robert Mur tərəfindən qoyulmuşdur.İlk otel Sprinqfild şəhərində,Massaçusestts ştatında açıldı.Şəbəkənin adı ilk alınmış otelin adından götürülmüşdür.1968-ci ildə beynəlxalq holding olan ITT tərəfindən alınmış və adı dəyişdirilərək ITT Sheraton olmuşdur.Bu mehmanxana şəbəkəsi ildə 22 milyon qonağa xidmət edir.Sheraton bir neçə sahədə-rezervasiya üçün yeni texnologiyaların istifadəsində ,beynəlxalq bazarda nüfuzuna görə dünya liderlərindəndir.
Beynəlxalq Mehmanxana Assosasiasiyası mehmanxana şəbəkələrini 3 qrupa bölür:
1..Kooperativ şəbəkələr-çoxsaylı müəssisələrə sahib olan mehmanxana şirkətləri;
2.Müstəqil müəssisələr şəbəkəsi-bu müəssisələr birləşərək vahid bronlaşdırma,reklam,marketinq və s. xidmətlər siyasəti yeridir;
3.İdarəedici xidmətlər göstərən mehmanxana şəbəkələri.
Mehmanxana şəbəkəsinə daxil olan hər bir müəssisə şəbəkə nişanı altında fəaliyyət göstərir. Öz firma nişanlarına ciddi əməl edən mehmanxanaların üstünlüyü ondan ibarətdir ki,onların müştəriləri hansı ölkədə yerləşməsindən asılı olmayaraq bu mehmanxanalarda təqdim olunan xidmətlər haqqında kifayət qədər təsəvvürləri olur.
Son zamanlarda MDB ölkələrində də mehmanxana şəbəkələri yaradılır.1997-ci ilin oktyabrında Moskvada Rusiya mehmanxana şəbəkəsi-“Nord-Hotel” yaradılmışdır.Könüllü olaraq “Altay”, “Baykal”, “Vostok”, “Zarya”, “Ostankino”, “Zolotoy Kolos”, “Turist”, “Yaroslavskaya”, “Zvezdnaya” mehmanxanaları bu şəbəkəyə daxil olmuşdur.
Sabiq SSRİ-də “İnturist” mehmanxana şəbəkəsi mövcud idi.O,1970-ci ildə dünyada 23-cü yeri tuturdu.”İnturist” 27 min nömrəyə malik idi.Bakıda “İnturist” Səhmdar Cəmiyyətinin üç mehmanxanası:”Azərbaycan”, “Moskva” və “İnturist” fəaliyyət göstərirdi.
Avropada mehmanxana şəbəkələrinin,müstəqil mehmanxanalar və restoranlar assosiasiyalarının fəaliyyətinin koordinasiya olunması problemləri ilə Avropa İqtisadi Birliyinin Milli Mehmanxanalar və Restoranlar Assosasiyalarının Konfederasiyası (HOTREK) məşğul olur.
Təcrübə göstərir ki,təkcə mehmanxana şəbəkələrinin inkişafı çoxsaylı turistlərin istək və arzularının ödənilməsini təmin etmir və bu kiçik,müstəqil mehmanxanaların yaranmasına səbəb olur.Bu kiçik mehmanxanalar əsas üstünlüyü təkrarolunmaz xidmətlərə,nadirliyə və qeyri-adiliyə verirlər.Məhz bunları mütəxəssislər XXI əsrin mehmanxanaları hesab edirlər.
Hazırda dünyada 14 milyon nömrəli 350 min yüksək səviyyəli komfort mehmanxana vardır.Son 20 ildə mehmanxana nömrələrinin sayı3-4 faiz artmışdır.Dünya mehmanxana fondunun 45 faizi Avropanın payına düşür.Amerika qitəsində dünya mehmanxana fondunun 35 faizini təşkil edən 5 milyon nömrə vardır.
Dünya mehmanxana nömrə fondunun 14%-nə (3 milyon nömrə) malik olan Asiya regionu bu sahədə 3-cü yeri tutur.Afrika və Okeaniya regionunda dünya mehmanxana fondunun 3%-i yerləşir.
Dünya mehmanxana fondunda liderlik ABŞ(3,5 mln),Yaponiya(1,65 mln), İtaliya(1 mln), Fransa, İspaniya, İngiltərə, Çin, Avstraliya, Avstriya, Meksika, Kanada, Yunanıstan, Tailand, Rusiya, İndoneziya, Türkiyə, İsveçrə, Braziliya, Argentina kimi ölkələrə məxsusdur.
Dünya mehmanxana fondunun artımına görə Türkiyə, Çin, Malayziya, Sinqapur, Mərakeş, İspaniya, Almaniya, Argentina kimi ölkələr liderdirlər.
Mütəxəssislərin rəyinə görə ən yaxşı otellər ABŞ-da fəliyyət göstərir.Onların sayı 40-dan artıqdır.
1968-ci ildən mənzil-qərargahı Parisdə yerləşən “Tişay otelləri” beynəlxalq assosiasiyası fəaliyyət göstərir.Bu assosasiyaya daxil olmaq üçün 3 meyar əsas götürülür:
- Qonağı təbii və komfort şərait əhatə etməlidir;
- Müasir tələblərə cavab verən xarakterik görünüşlü,qonaqpərvər,rahat və bəzəkli mehmanxana olmalıdır;
- Yüksək səviyyəli restoran və mətbəx olmalıdır.
Hal-hazırda Avropanı 329 mehmanxana “Tişyan otelləri” şəbəkəsinə daxildir.Digər böyük mehmanxanalar haqqında məlumat aşağıdakı cədvəldə verilmişdir:
| No | Mehmanxanaların adı | Yerləşdiyi yer | Nömrələrin sayı |
| 1. | “Sands Hotel” | Las-Veqas,ABŞ | 6000 |
| 2. | “Ambassador City Jomtien” | Tailand | 5100 |
| 3. | “MGM Grand” | Las-Veqas | 5005 |
| 4. | “Excalbiur” | Las-Veqas | 4032 |
| 5. | “Flamongo Hilton” | Las-Veqas | 3642 |
| 6. | “Las Vegas Hilton” | Las-Veqas | 3174 |
| 7. | “The Mirage” | Las-Veqas | 3049 |
| 8. | “Monte Carlo” | Las-Veqas | 3014 |
| 9. | “TrRasure Island” | Las-Veqas | 2900 |
| 10. | “Bally’s” | Las-Veqas | 2814 |
| 11. | “Circus Circus” | Las-Veqas | 2793 |
| 12. | “Imperial Palace” | Las-Veqas | 2636 |
| 13. | “Luxor” | Las-Veqas | 2523 |
| 14. | “Hilton Hawaiian Village” | Qonolulu(ABŞ) | 2523 |
| 15. | “Stardust” | Las-Veqas | 2335 |
| 16. | “New York Hilton” | Nyu-York(ABŞ) | 2131 |
| 17. | “Disney Carribbiean Beach Resort” | Orlando(ABŞ) | 2112 |
| 18. | “Riviera” | Las-Veqas | 2109 |
| 19. | “Disney Dixic Landing” | Orlando | 2048 |
| 20. | “Hyatt Regency” | Çikaqo(ABŞ) | 2033 |
Göründüyü kimi,dünyanın ən iri 20 otelindən 14-ü Las-Veqasda yerləşir.Las-Veqas dünyanın əyləncə mərkəzi sayılır,şəhərdə 50-dən çox kazino var ki,bunların da çoxu xüsusi tikilmiş mehmanxanaların nəzdində fəaliyyət göstərir.Bu otellərin apatamentləri adi mehmanxana apartamentindən böyükdür,mini-hovuz,böyük ekranlı bir neçə televizoru(peyk kanalları ilə) ,bir neçə hollu, yataq, qonaq otağı, bar və s. mövcuddur.Kazinolu otellərin bir çox nömrələri varlı müştərilər üçün boş saxlanılır.Bu nömrələrin qiyməti sutkaya 1000-25 000 ABŞ dollarına qədərdir.
Dünyada lüks və dəbdəbəli otellərdən başqa qeyri-adiliyi və unikallığı ilə seçilən digər otellər də mövcuddur.
Dünyanın ən möcüzəli və nadir mehmanxanalarından biri Keniya təbii parklarından birində, ağacların üzərində yerləşən “Tree Tops Hotel”dir.Bu mehmanxananın pəncərəsindən vəhşi heyvanların su içməyə yığışmalarına tamaşa etmək mümkündür.1952-ci ildə məhz bu mehmanxanada istirahət edən II Elizaveta Böyük Britaniyanın kraliçası olması xəbərini alır.
Avstraliyada riflər üzərində inşa edilmiş sualtı mehmanxana vardır.Onun otaqlarının pəncərələri dəniz səviyyəsindən aşağı olduğundan heyranedici mənzərələri seyr etmək imkanı yaradır.
İran körfəzindəki Bəhreyn dövlətində də sualtı mehmanxana yerləşir.6 korpusdan ibarət olan mehmanxana ekzotik dəhlizlərə malikdir.Mehmanxanaya yalnız xüsusi liftlər vasitəsilə düşmək mümkündür.
Hollandiyanın paytaxtında-Amsterdamda dünyanın üzən ən yüksək mehmanxanası yerləşir.Bu beşmərtəbəli “gəmi” Amsterdam limanları arasında hərəkət edir və əsl dəniz gəzintisi təsəvvürü yaradır.
Yaponiyadakı “Capsule Hotel”in otaqları həqiqətən kapsula oxşayır.Otaqlar 1,2-2,2 metr olan pəncərəsiz nömrələrdir.Mebel əşyalarından otaqlarda yalnız yataq və televizor vardır.
Himalay dağlarının ətəyində 13 min metr yüksəklikdə mehmanxana yerləşir.Açıq hava şəraitində bu mehmanxanadan Everest dağına gözəl mənzərə açılır.Bu mehmnaxanada ən populyar sifariş oksigendir,onun dəqiqəsi 1 ABŞ dollarıdır və turistlərə əlavə xidmət kimi təqdim edilir.
Yüksək mehmanxanalardan biri Sinqapurda yerləşən 73 mərtəbəli oteldir.Trinidad və Tobaqo dövlətinin paytaxtı Port-of-Speys şəhərində uçurumun üstündə qayalarda bir mehmanxana yerləşir.Bu mehmanxanaya giriş yalnız onun üstündəndir.
Ginnesin rekordlar kitabına daxil olan “Bürc-əl-Ərəb” yəni “Ərəb qülləsi” dünyada ən hündür yeddiulduzlu oteldir.Onun hündürlüyü 321 metrdir.Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində süni adada inşa edilən bu otel sahildən 276 metr aralıdır.
San-Fransisko (ABŞ) şəhərində yerləşən “Fairmont” otelində ən bahalı, dəbdəbəli, lüks apartament otağın qiyməti 6 min dollardır (1 sutkalıq qiymət).Qonağa sutka ərzində yüksək keyfiyyətli xidmət göstərilir.Avtomobil və sürücü qonağın sərəncamındadır.
